Trong buổi họp báo do Dịch vụ Truyền thông Sắc tộc (EMS) tổ chức vào ngày 6/1/2023 vừa qua, có 4 diễn giả chuyên gia được mời để thông tin về tình trạng COVID tại Mỹ, đặc biệt với biến chủng mới lây lan nhanh và chưa có vaccine cập nhật cho biến thể này. Các diễn giả đã trình bày theo thứ tự sau đây:
- Tiến sĩ Ben Neuman, chuyên gia virus học trưởng của Tổ hợp nghiên cứu sức khỏe toàn cầu, Texas A&M
- Tiến sĩ Oliver Brooks, Giám đốc Y tế, Watts Healthcare
- Jill Rosenthal, Giám đốc Chính sách Y tế Công cộng, Trung tâm Vì Sự Tiến bộ của Hoa Kỳ
- Sophia Tan, Nhà khoa học dữ liệu nghiên cứu, UC San Francisco
Tổng quan sự kiện
Một biến thể phụ mới của omicron, có tên là XBB.1.5, hiện chiếm hơn 40% số ca nhiễm Covid-19 ở Hoa Kỳ. Biến thể này thậm chí còn phổ biến hơn ở Bờ Đông, chiếm tới 75% số ca nhiễm. Biến thể “XBB.1.5” là kết quả “tái tổ hợp” từ hai biến thể phụ của BA.2 do Omicron sinh ra.
Các yếu tố rủi ro đối với COVID-19 bao gồm tuổi tác, bệnh nền, chủng tộc, sắc tộc và những yếu tố khác có ảnh hưởng đến sức khỏe như tình trạng kinh tế xã hội, khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế và tiếp cận với virus liên quan đến nghề nghiệp, ví dụ: nhân viên y tế ở tuyến đầu, hoặc trong các dịch vụ thiết yếu và quan trọng không thể thiếu trong đời sống hàng ngày.
Hệ miễn nhiễm suy giảm ở người cao niên, và đa phần lớp tuổi này cũng mang bệnh nền khiến nguy cơ nhiễm trùng, nhập viện và tử vong cao hơn người trẻ tuổi. Rủi ro nhiễm bệnh và bệnh nặng từ COVID cũng khác nhau trong những người cùng lứa tuổi vì yếu tố chủng tộc và sắc tộc.
Một nghiên cứu về dịch bệnh trong số các tù nhân cũng cho thấy sự hiệu nghiệm của vaccine trong việc ngăn ngừa nhiễm bệnh và giảm khả năng lây lan sang người khác.
Biến thể mới của virus COVID đang lan tràn trên thế giới
Tiến sĩ Ben Neuman cho biết việc chích ngừa, xét nghiệm và phương pháp điều trị Covid-19 sẽ không còn miễn phí sau khi Tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng (PHE) hết hạn vào ngày 11 tháng 1, 2023 ngay cả khi Hoa Kỳ phải đối mặt với biến thể mới XBB 1.5 có khả năng lây nhiễm cao hơn.
Biến thể này đang chiếm tới 75% số ca nhiễm COVID mới ở Bờ Đông và 40% số ca nhiễm mới trên toàn quốc nói chung. Các loại vaccine tăng cường hiện nay chưa kịp cập nhật với biến chủng này.
Ông Neuman cho biết: “XBB 1.5 có thể trốn tránh các kháng thể trong người chúng ta giỏi hơn và bám vào mô phổi của con người dễ dàng hơn các biến chủng trước đó”. Chính vì vậy mà XBB 1.5 đang lây lan nhanh tại Mỹ và đã xuất hiện ở 28 quốc gia khác.
Tiến sĩ Oliver Brooks đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục tiêm vắc-xin, chích mũi tăng cường và xét nghiệm trong bối cảnh XBB 1.5 đang đe dọa.
Giám đốc Chính sách Y tế Công cộng Jill Rosenthal chia sẻ quan tâm của bà là người dân Mỹ đã trở nên thờ ơ hơn trong việc đối phó với COVID vì cho rằng đại dịch đã qua đi, mà thực tế là chúng ta vẫn phải đương đầu với các biến thể virus mới.
Tiến sĩ Neuman cho biết: “Bất cứ ai nói với bạn rằng đại dịch COVID đã kết thúc đều là thông tin sai lệch, đồng thời lưu ý rằng trong ba năm qua, COVID là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba ở Hoa Kỳ sau bệnh tim và ung thư.
Ông cũng cho biết virus đường hô hấp RSV và cúm mùa đã bắt đầu thuyên giảm vào cuối năm 2022, nhưng COVID-19 không chậm lại, tuy vẫn chưa gây quá tải cho các bệnh viện. Một số chuyên gia cho rằng đợt lây nhiễm mới có thể không tồi tệ như đợt bùng phát Delta hay Omicron trước đây nhờ vaccine đã giúp gia tăng độ miễn nhiễm cộng đồng, nhưng vẫn có thể tác hại và gây tử vong cao hơn hiện tại.
TS Neuman lưu ý rằng vi-rút Omicron có bảy hoặc tám đột biến so với chủng Alpha ban đầu và XBB có tới 12 đột biến. “Dựa trên sự gia tăng nhanh chóng, có vẻ như nó đang sống đúng với tính chất di truyền của nó. Có vẻ như nó rất dễ lây lan và đang vượt qua được một số khả năng miễn dịch,” ông nói.
Tiến sĩ Brooks lưu ý rằng người Mỹ đã trở lại làm việc và tiếp tục cuộc sống của họ như thể đại dịch đã qua. Nhiều người đã từ chối vắc-xin và ngừng đeo khẩu trang.
Ông điều trị cho bệnh nhân COVID và chia sẻ với họ về niềm tin vào vắc xin, những lợi ích khi chích ngừa và sự tiếp cận vaccine dễ dàng và miễn phí ở Mỹ. Không nên hài lòng với hiện trạng và cho rằng đại dịch đã chấm dứt. Ông cho rằng thông điệp sức khỏe cộng đồng đã không giải quyết được 3 quan tâm này.
Chỉ có 15% dân số Hoa Kỳ đã chích mũi tăng cường cập nhật. Chỉ một phần ba số người lớn tuổi, tức những người có nguy cơ tử vong vì Covid cao nhất, đã chích vaccine tăng cường cập nhật. Và có một tỷ lệ rất thấp trẻ em được chủng ngừa đầy đủ, do cha mẹ chần chừ vì lo ngại dựa trên những thông tin sai lệch.
“Nếu bạn chích ngừa, bạn không chỉ bảo vệ bản thân mà còn cả cộng đồng của mình,“ ông Brooks nhấn mạnh.
Đối sách của chính phủ có thể thiếu nhậy bén và thiển cận
Khi đại dịch bắt đầu cách đây ba năm, nguồn cung cấp xét nghiệm và khẩu trang không thể theo kịp đà lây lan của COVID. Đất nước rất có thể rơi vào tình trạng không bắt kịp đà lây nhiễm thêm một lần nữa.
Tháng 3 năm ngoái, Tòa Bạch Ốc đã yêu cầu Quốc hội cấp 22,5 tỷ đô la chi tiêu khẩn cấp để bổ sung quỹ cho việc xét nghiệm, điều trị, chích ngừa và các vấn đề cơ sở hạ tầng khác liên quan tới COVID. Nhưng Quốc hội đã bác bỏ yêu cầu ngân sách này trong dự luật năm 2023.
Jill Rosenthal, Giám đốc Chính sách Y tế Công cộng tại Trung tâm Tiến bộ Hoa Kỳ, cho rằng: “Sự thất bại đầy thiển cận trong việc đầu tư đối phó với COVID sẽ khiến chúng ta không thể tiếp tục theo dõi dịch bệnh cũng như không chuẩn bị kịp cho các đợt bùng phát sắp tới”.
Không có tiền để chi, Tòa Bạch Ốc đã từ bỏ Kế hoạch Chuẩn bị Quốc gia. Không giống như hai năm trước, những người không có bảo hiểm y tế sẽ phải trả 120 đô la cho vắc-xin mà hiện tại chính phủ chỉ phải trả 30 đô la. Khi vaccines và thuốc trị COVID trở thành thương mại hóa, giá thành sẽ cao hơn cho người dùng.
Chính phủ Hoa Kỳ đã mua 20 triệu liều Paxlovid với giá 530 đô la mỗi liều nhưng nguồn cung dự kiến sẽ cạn kiệt vào năm 2024. Giá Paxlovid trên thị trường tư nhân dự kiến sẽ tăng vọt vào thời điểm đó.
Sau khi chính sách “Tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng (PHE)” kết thúc, những người mua bảo hiểm tư nhân và Đạo luật Chăm sóc Giá cả phải chăng lúc đó sẽ phải trả tiền để được chích ngừa và xét nghiệm, cũng như mua thuốc men hoặc các phương thức điều trị. Ước tính có khoảng 27,5 triệu người ở Hoa Kỳ không có bảo hiểm và sẽ phải lấy tiền túi để trang trải.
Bà Rosenthal cho biết: “Trong ngân sách mới vừa được thông qua, ngân sách liên bang cho phép các tiểu bang hủy đăng ký Medicaid cho mọi người vào cuối quý đầu năm 2023. Khi điều đó xảy ra, mọi người có thể mất bảo hiểm Medicaid cung cấp khả năng tiếp cận vắc xin và phương pháp điều trị,” Medicaid chỉ trả cho những người có thu nhập thấp và người lớn tuổi. Như vậy, những người trưởng thành gốc Latinh và Da đen có tỷ lệ tiếp xúc với COVID tại nơi làm việc cao hơn và có tỷ lệ mắc COVID cao hơn, kế đến là tình trạng COVID kéo dài, sẽ không được Medicaid hỗ trợ.
Tiến sĩ Oliver Brooks nhấn mạnh sự chênh lệch trong điều trị Covid dựa trên yếu tố chủng tộc. “Các chính sách y tế công cộng có tác động không tương xứng đối với các cộng đồng dễ bị tổn thương. Thật đáng lo ngại khi liên bang không cam kết tiếp tục ứng phó với đại dịch bởi vì chúng ta không biết tình trạng dịch bệnh sẽ đi về đâu”.
Một số tiểu bang, bao gồm California và Rhode Island, đang xem xét các cách để họ có thể tự động ghi danh cho những người sắp mất bảo hiểm Medicaid vào các chương trình thị trường chi phí thấp.
Cô Sophia Tan, chuyên gia về dữ liệu nghiên cứu tại UC San Francisco, chia sẻ một nghiên cứu về tác động của Covid-19 đối với cộng đồng tù nhân, mới được công bố trên tạp chí Nature. Cô cho biết: “Câu hỏi mà chúng tôi thực sự băn khoăn là lợi ích của việc chích ngừa đối với việc ngăn ngừa sự lây truyền COVID trong tương lai là gì.”
Và đối tượng thử nghiệm tốt nhất, theo nhóm nghiên cứu, là những tù nhân sống trong những khu vực gần nhau, với sự di chuyển được kiểm soát chặt chẽ. Kết quả cho thấy bất kỳ loại vắc-xin nào cũng giảm được 22% khả năng nhiễm bệnh, tương đương với một hoặc hai lần nhiễm trùng trước đó – giúp giảm 23%. Các tù nhân đã được chích ngừa hoặc bị nhiễm trùng đã giảm 40% khả năng lây nhiễm của họ sang người khác.
“Vì vậy, lý tưởng nhất là vắc-xin không chỉ bảo vệ bạn khỏi bị nhiễm bệnh, mà nếu bạn bị nhiễm, thì bệnh cũng giảm nguy cơ lan truyền sang cho người khác,” cô Tan nói.
Tóm lại, các chuyên gia chia sẻ là chúng ta sẽ luôn phải đương đầu với những biến chủng của COVID, do đó luôn phải cảnh giác và tiếp tục những biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, rửa tay sạch, xét nghiệm khi có triệu chứng hoặc sau khi tiếp xúc với người bị bệnh, chữa trị ngay trong vòng 5 ngày với các loại thuốc hiệu nghiệm như Paxlovid, Remdesivir. Và quan trọng nhất để bảo vệ mình và người thân là chích ngừa đầy đủ, kể cả các mũi bổ xung cập nhật. Khi toàn xã hội chích ngừa thì virus hết đường lây lan, biến thể sẽ cụt đường phát triển và đời sống mới có thể trở lại bình thường. Các chuyên gia cũng cảnh báo về tác hại của tin giả khiến nhiều người e ngại chích vaccine, và vai trò quan trọng của truyền thông sắc tộc trong việc đem lại các tin tức chính xác cho cộng đồng.
